मेलामा सूचना प्रविधिबारे परिचर्चा

‘सामाजिक संजालमा व्यक्तिगत सूचना छताछुल्ल नपारौँ’

केन्द्रभाग मिडिया

पोखरा ।

युवावस्था,सामान्य पहिरन र हाउभाउ । यस्ता पनि कम्पनीको सिइओ (मुख्य कार्यकारी निर्देशक)  हुन्छन् र ? प्रश्न अस्वभाविक थिएन । तर, जब उनीहरुले बोल्न थाले तब दर्शकदीर्घामा खासखुस चल्यो–ए कुरा यस्तो पो रहेछ ? उनीहरु थिए– रिद इन्फोटेक प्रालिका प्रमुख कार्यकारी निर्देशक रुपेश आचार्य,ठूलो टेक्नोलोजीका कार्यकारी निर्देशक विश्वराज पौडेल र यार्साटेक प्रालिका इन्जिनियर रोशन श्रेष्ठ । कार्यक्रम संचालक प्रिति रानाभाटले उनीहरु सूचना प्रविधिको क्षेत्रमा काम गर्ने युवाहरु भएको युवालाई उत्प्रेरणा भर्नको लागि उपस्थित भएको जनाउ दिइन् ।

पोखराको नयाँबजारस्थित प्रदर्शनी केन्द्र जारी ‘३३ औं संस्करणको राष्ट्रिय औद्योगिक व्यापार मेला तथा आइटी महोत्सव २०८१’ अन्तर्गत मंगबार आयोजित सूचना प्रविधिसम्बन्धी परिसंवाद कार्यक्रममा उनीहरुले आइटी (सूचना प्रविधि) उद्योगमा काम गर्ने उनीहरुले साइबर सुरक्षा, सफ्टवेयर र हार्डवयर निर्माण एवं कृतिम बौद्धिकता (एआई) को प्रयोगबारे आफ्ना धारणा राखे । सूचना प्रविधिको क्षेत्रमा अवसर असाध्यै रहेको तर त्यसको लागि प्रमाणपत्रभन्दा पनि सीप चाहिने जानकारी पस्के । रिद इन्फोटेक प्रालिका प्रमुख कार्यकारी निर्देशक रुपेश आचार्यले साइबर सुरक्षाबारे जानकारी दिँदै आफू सामान्य मान्छे हुँ र मेरो व्यक्तिगत सूचना कसलाई पो काम लाग्छ र भन्ने सोचेर आफ्नो सामाजिक सञ्जालका पासवर्डहरु जथाभावी सार्वजनिक नगर्न सुझाए ।

‘एटयाकरले हामीजस्तै सामान्य मान्छेलाई खोजेको हुन्छ । किनकि, व्यक्तिले राष्ट्रिय अन्तर्राष्ट्रिय पेमेण्ट गेटवे चलाइएको हुन्छ । त्यसमा पसेर पैसा चोर्न सक्छ । हाम्रो इमेलहरुको पासपोर्ट हुन्छ । इन्स्टा, टिकटक,फेसबुकबाट पैसा नै कमाइरहेको एकाउण्ट छ । त्यसबाट पैसा नै कमाइरहेको हुन्छ । हामीले साथीहरुसँग च्याट गरेका हुन्छौँ, त्यो बाहिर आयो भने पनि गोप्य कुरा बाहिर आउँछ,’उनले भने,‘त्यसैले पनि आफ्ना व्यक्तिगत खाताहरु सुरक्षित राख्नुपर्छ ।’

ठूलो टेक्लोलोजीका सिइओ विश्वराज पौडेलले सूचना प्रविधि क्षेत्रमा अथाह सम्भावना रहेकोले त्योबारे सीप सिक्न आग्रह गरे । उनले भने,‘आइटीमा करिअरको कुरा गर्ने हो भने एकदमै हाइ डिमाण्ड छ । जसले पनि आइटी क्षेत्र सिक्न सक्छ । आजको दिनमा सिक्नैपर्ने स्किल भनेको एआई  (कृतिम बौद्धिकता) हो,’उनले भने,‘ आइटीमा सर्टीफिकेट छ भने त्यो सहायकमात्र हो, मुख्य त सीप नै चाहिन्छ । अपडेट भइराख्नुपर्छ ।’

यार्साटेकका इञ्जिनियरिङ म्यानेजर रोशन श्रेष्ठले हार्डवयर र सफ्टवयरको समायोजन गर्दामात्र सूचना प्रविधि क्षेत्रमा अगाडि बढ्न सकिने धारणा राखे । नेपाल डिजिटाइज्ड हुँदै गएको उल्लेख गर्दै उनले यार्साटेकले विभिन्न हार्डवयर र सफ्टवेयर निर्माण गरेको जानकारी दिए । उनले पास हुनको लागिमात्र पढ्ने हैन कि ज्ञान आर्जनको लागि पढ्नुपर्नेमा पनि जोड दिए ।

१२ औं संस्करणको क्यान इन्फोटेक र चौथो संस्करको मोवाइल मेलासमेत समावेुश गरिएको मेलाअन्तर्गत बुधबार ‘गण्डकीको समुन्नति,पर्यटन र प्रविधि’ शीर्षकमा अन्तरसंवाद आयोजना हुने संघका महासचिव शोभा गौतमले जानकारी दिइन् । उनका अनुसार सो सत्रमा गण्डकी प्रदेश नीति तथा योजना आयोगका उपाध्यक्ष डा.कृष्णचन्द्र देवकोटा, जिपास्टका पूर्वअध्यक्ष डा.ढाकाराज भण्डारी र बाराही हस्पिटालिटी ग्रुपका अध्यक्ष हरिप्रसाद पौडेल वक्ता रहने छन् । कार्यक्रमको सहजीकरण संचारकर्मी रघुनाथ वाग्लेले गर्नेछन् ।

रुपेशले के भने ?

पासवर्डहरु बलियो बनाउनुपर्छ । पासवर्ड कपीमा लेखेर गोजीमा राख्ने हैन । सरकारी कार्यालयमा पनि पासवर्ड लेखेर घर्रामा राख्ने गरेको देखेको छु । आफ्नो पासवर्ड कागजमा लेखेर कतै राख्ने हैन । नेपालमा सबैभन्दा चलेको पासवर्ड भनेको नेपाल वान,टु थ्रि हो । कसैले युजरनेम नै पासवर्ड राख्दिने हुन्छ । त्यस्तो गर्नु हुँदैन । पासवर्ड बचाउने विभिन्न तरिकाहरु पनि छन् । पासवर्ड म्यानेजरबाट त्यसलाई म्यानेज गरे हुन्छ ।

सामाजिक सञ्जालमा आफ्नो फोटो राख्ने गरिन्छ । कतै गएको÷घुमेको फोटो राख्दा पनि अर्काले त्यो कुरा थाहा पाउँछ । आज घान्द्रुक जाँदै हो भने भ्लग वा फोटो हाल्दा एउटा अनैतिक काम गर्ने व्यक्तिले थाहा पाउनसक्छ । सञ्जालमा सबै कुरा राख्नु हुँदैन । मोवाइल रुट गर्ने र अर्काको पासवर्ड ह्याक गर्ने चलन पनि थियो । त्यसो हुँदा आफूले पनि अर्कालाई सूचना दिइरहेको हुन्छ । हाम्रो बानी ओपन वाइफाइ चलाउने छ ।

आक्रमणकारीको पहिलो ढोका भनेको वाइफाई हो । मैले कसैलाई एट्याक गर्नुछ भने, फ्रि वाइफाई भनेर बाहिर फाल्दिन्छ । हटस्पटजस्तै छोड्न मिल्छ । त्यो प्रयोग गर्दा ह्याकरले कसको मोवाइलमा के छ भनेर जानकारी लिनसक्छ । त्यस्तो गर्न हुँदैन । मोवाइल सकेसम्म लक गरेर राख्नुपर्छ । त्यो अटोमेटिक लक होस् । इन्टरनेट भनेको दुईधारे तरबार हो । प्रयोग गर्दा एउटा धार आफूतिर पनि फर्केको हुन्छ । जुनपायो त्यही लिङ्क क्लिक गर्नुहुँदैन ।

विश्वराज पौडेलले के भने ?

एआई भनेको एउटा कम्प्यूटर नै हो । जहाँ संसारभरको सूचना हुन्छ । त्योसँग कुरा गर्न सकिन्छ । एआईले तपाईँलाई जे खोजेको हो, त्यही जानकारी दिन्छ । काम गरिदिन्छ । सबै कुरा एआईमा भरपर्नु राम्रो हैन, यसले तपाईँको सिर्जनशिलता घटाउन सक्छ । तपाईंहरुले एआईको सहयोगमा पनि सफ्टवेयर बनाउन सक्नुहुन्छ । यो क्षेत्रमा गर्नसक्ने धेरै कुरा छ । नेपालमा बसेर धेरै कमाउने अवसर छ । युट्युवमार्फत् पैसा कमाउन सकिन्छ । गुगन एडसेन्सबाट पनि कमाइ हुन्छ । घरमै,परिवारसँगै बसेर काम गर्ने अवसर हुन्छ । विदेशबाट पैसा आउँदा त्यो रकम धेरै पनि हुन्छ ।

  • १५ माघ २०८१, मंगलवार २०:२२ प्रकाशित